Σχιζοφρένεια

Τι είναι η σχιζοφρένεια;

Η σχιζοφρένεια συχνά περιγράφεται λανθασμένα ως «διχασμένη προσωπικότητα». Αυτή μπορεί να είναι η κυριολεκτική ερμηνεία της λέξης, ωστόσο, η σχιζοφρένεια είναι ένα νόσημα του εγκεφάλου που επηρεάζει σοβαρά τον τρόπο σκέψης, τη συναισθηματική ζωή και γενικά τη συμπεριφορά του ατόμου που πάσχει από την ασθένεια.
Τα άτομα που πάσχουν από σχιζοφρένεια υποφέρουν από ψυχωσικά συμπτώματα. Σε αυτά περιλαμβάνονται οι ψευδαισθήσεις (η διαφορετική αντίληψη των πραγμάτων), οι παραληρητικές ιδέες (πεποιθήσεις παρανοϊκής ή φανταστικής φύσης), και οι διαταραχές σκέψης.

Οι παραληρητικές ιδέες, οι διαταραχές σκέψεις και οι ψευδαισθήσεις ονομάζονται ψυχωσικά ή "θετικά συμπτώματα" και αποτελούν πράγματα που αντιλαμβάνεται ένα άτομο με σχιζοφρένεια αλλά όχι ένα φυσιολογικό άτομο. Συνήθως εμφανίζονται στα πρώτα στάδια της νόσου. Μετά από λίγο εμφανίζονται και τα «αρνητικά συμπτώματα»: τα άτομα δεν κάνουν πλέον πράγματα που κάνει ένα φυσιολογικό άτομο, δηλαδή παρουσιάζουν μειωμένη πρωτοβουλία και άτονη συναισθηματική ζωή. Συχνά, τα άτομα που πάσχουν από σχιζοφρένεια υποφέρουν και από κοινωνική απομάκρυνση, δηλαδή, τους είναι δύσκολο να έχουν επαφή με άλλα άτομα και παρουσιάζουν δυσκολίες στην κανονική λειτουργία κάτω από πίεση. Επίσης συνήθεις είναι και οι διαταραχές σκέψης, με αποτέλεσμα την επιδείνωση των βαθμών στο σχολείο ή προβλήματα στο εργασιακό περιβάλλον.

Ένα σημαντικό χαρακτηριστικό είναι ότι τα άτομα που πάσχουν από σχιζοφρένεια δεν έχουν ιδέα ότι πάσχουν από αυτή την ασθένεια. Χάνουν την επαφή με την πραγματικότητα.


Περισσότερες πληροφορίες για τα ψυχωσικά συμπτώματα
Στη διάρκεια της ψυχωσικής περιόδου, οι ασθενείς υποφέρουν από ψευδαισθήσεις και παραληρήματα.

Ψευδαισθήσεις
Στη διάρκεια των ψευδαισθήσεων, οι ασθενείς βλέπουν, ακούν, γεύονται και αισθάνονται πράγματα που στην πραγματικότητα δεν υπάρχουν. Είναι τόσο σίγουροι ότι αυτό που αντιλαμβάνονται συμβαίνει πραγματικά, που αντιδρούν ανάλογα. Λόγου χάρη, μπορεί να ακούν φωνές που δεν ακούν οι άλλοι ή να βλέπουν πράγματα που δεν υπάρχουν. Ορισμένα άτομα «αισθάνονται» ότι τους αγγίζουν. Η τροφή μπορεί να έχει διαφορετική γεύση. Άλλα άτομα πιστεύουν ότι κάποιος προσπαθεί να τους δηλητηριάσει.
Τα άτομα που παρουσιάζουν ψυχωσικά συμπτώματα, δηλαδή παραλήρημα και/ ή ψευδαισθήσεις, υποφέρουν πολύ. Μερικές φορές οι φωνές που ακούν είναι απειλητικές ή επικριτικές ή προκαλούν διαμάχη μεταξύ αγαπημένων προσώπων.

Παραληρητικές ιδέες
Οι ασθενείς έχουν λανθασμένα ή παράλογα πιστεύω που δεν μεταβάλλονται από λογικά επιχειρήματα. Το παραλήρημα είναι τόσο απίθανο που δεν είναι δυνατόν να είναι αληθινό, αλλά για τον ασθενή είναι μία πραγματικότητα. Το άτομο που υποφέρει από παραλήρημα παίζει συχνά ένα βασικό ρόλο σε αυτό το παραλήρημα. Τα άτομα που υποφέρουν από παραληρήματα πιστεύουν ότι είναι κάποιο άλλο συνήθως φημισμένο ή ιδιαίτερα προικισμένο άτομο (ο Θεός, η Παναγία, ο Ναπολέοντας), ότι τους κυνηγούν ή είναι πεπεισμένοι ότι τους κατασκοπεύουν ή καταστρώνουν σχέδια εναντίον τους.
Το παραλήρημα έχει τόσο εξέχουσα θέση στην αντίληψη του ατόμου που επηρεάζεται δραματικά όλη του η ζωή. Λόγου χάρη, εάν το άτομο που πάσχει από παραλήρημα πιστεύει ότι κάποιος προσπαθεί να τον δηλητηριάσει, αλλάζει το διαιτολόγιό του ή μπορεί για μεγάλο χρονικό διάστημα να μην τρώει τίποτα.


Περισσότερες πληροφορίες για τις διαταραχές της σκέψης και της ψυχολογικής λειτουργίας

Περίεργη χρήση των λέξεων ή ασυνήθιστη δομή του λόγου, ασυνάρτητες σκέψεις
Η σχιζοφρένεια επηρεάζει την κανονική διαδικασία της σκέψης. Ο ασθενής μπορεί να διαμορφώνει σκέψεις με πολύ αργούς ρυθμούς, ή πολύ γρήγορους ή ακόμη να μην μπορεί να διαμορφώσει καθόλου σκέψη. Μπορεί να αλλάζει συνέχεια θέμα συζήτησης και να φαίνεται ότι βρίσκεται σε σύγχυση. Τα σχιζοφρενή άτομα μπορεί να παρουσιάζουν πρόβλημα να καταλάβουν τους άλλους, ή και να θυμούνται πράγματα.

Συναισθηματικές αλλαγές
Οι σχιζοφρενείς μπορεί να συμπεριφέρονται «περίεργα» και να πιστεύουν ότι είναι ξεκομμένοι από τον υπόλοιπο κόσμο. Επίσης συχνά παρουσιάζονται εναλλαγές στη διάθεση. Οι ασθενείς μπορεί να βρίσκονται σε κατάσταση ασυνήθιστης διέγερσης ή κατάθλιψης, ή να αισθάνονται φόβο ή καχυποψία. Τα συναισθήματα αμβλύνονται και οι ασθενείς είναι λιγότερο ευαίσθητοι απ' ό,τι προηγουμένως ή δεν δείχνουν τα συναισθήματά τους τόσο πολύ.

Αλλαγές της βασικής προσωπικότητας
Τα άτομα με κάποια ψύχωση συμπεριφέρονται διαφορετικά. Μπορεί να είναι εξαιρετικά δραστήρια ή σαν νυσταγμένα, να γελούν με μια θλιβερή κατάσταση, να κλαίνε με ένα ανέκδοτο ή ακόμα να θυμώνουν χωρίς προφανή λόγο. Συχνά, οι αλλαγές στη συμπεριφορά συνδέονται με τα παραληρήματα ή τις ψευδαισθήσεις. Εάν, λόγου χάρη, πιστεύουν ότι κινδυνεύουν τότε θα καλέσουν την αστυνομία. Άλλοι μπορεί να σταματήσουν να τρώνε γιατί πιστεύουν ότι κάποιος προσπαθεί να τους δηλητηριάσει. Μερικές φορές, αυτό μπορεί να οδηγήσει σε πολύ εκκεντρική και επικίνδυνη συμπεριφορά, όπως όταν αυτοτραυματίζονται ή απειλούν με αυτο-ακρωτηριασμό.


Οι διάφορες φάσεις της σχιζοφρένειας

Η σχιζοφρένεια χαρακτηρίζεται από διάφορες φάσεις. Τις φάσεις κατά τις οποίες ο ασθενής υποφέρει πολύ (η οξεία φάση ή φάση ψυχωσικής εκδήλωσης) και τις φάσεις κατά τις οποίες τα συμπτώματα της σχιζοφρένειας είναι ελαχιστοποιημένα (η φάση ανάρρωσης ή φάση σταθεροποίησης-χρόνια φάση). Η οξεία φάση ψυχωσικής μπορεί να παρουσιάζεται σε πολλούς ασθενείς μετά από μια πρόδρομη φάση κατά την οποία γίνονται αντιληπτά πρώιμα προειδοποιητικά συμπτώματα της επερχόμενης ψυχωσικής εκδήλωσης. Με άλλα λόγια, υπάρχουν διαφορετικοί κύκλοι, δηλ. πρόδρομη φάση - οξεία φάση (ψυχωσικής εκδήλωσης) - φάση σταθεροποίησης. Η διάρκεια των φάσεων δεν είναι ίδια σε όλους τους ασθενείς. Ορισμένοι ασθενείς βρίσκονται σχεδόν μόνιμα στη φάση ψυχωσικής εκδήλωσης, ενώ άλλοι μπορεί να παρουσιάζουν επεισόδια υποτροπής.

Περισσότερες πληροφορίες για αυτές τις φάσεις:

Περισσότερες πληροφορίες για την πρόδρομη φάση
Σε αυτή τη φάση γίνονται αντιληπτά κάποια πρώιμα προειδοποιητικά συμπτώματα της ψύχωσης. Η φάση αυτή δεν χαρακτηρίζεται από παραληρήματα και ψευδαισθήσεις, ωστόσο οι «ασθενείς» παρατηρούν ότι αρχίζουν να αισθάνονται και να σκέφτονται διαφορετικά (κοινωνική απόσυρση, απουσία πρωτοβουλίας, μειωμένη ενέργεια, παράλογες σκέψεις). Σε ορισμένα άτομα αυτή τη φάση μπορεί να διαρκεί για μερικές ημέρες, ενώ σε άλλα άτομα για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα.

Περισσότερες πληροφορίες για την οξεία φάση
Αυτή η φάση χαρακτηρίζεται από παραληρήματα, ψευδαισθήσεις, καθώς και διαταραχές σκέψης. Επίσης εμφανίζονται συνήθως εναλλαγές στη διάθεση, διαταραχές συμπεριφοράς καθώς και αϋπνία (ή υπερβολικός ύπνος). Η φάση αυτή μπορεί να έχει διάρκεια μέχρι και 6 μήνες. Μια καλή θεραπευτική αγωγή συμβάλλει στην αντιμετώπιση των συμπτωμάτων και την ελάττωση της διάρκειας αυτής της φάσης.

Περισσότερες πληροφορίες για την χρόνια φάση
Κατά τη φάση σταθεροποίησης οι περισσότεροι ασθενείς εξακολουθούν να παρουσιάζουν αρκετά συμπτώματα. Ωστόσο, τα συμπτώματα αυτά είναι λιγότερο εμφανή από τα συμπτώματα που παρουσιάζονται σε ένα ψυχωσικό επεισόδιο. Σε γενικές γραμμές, αφορούν ελαττωμένη ή βραδύτερη σκέψη, απομάκρυνση και έλλειψη πρωτοβουλίας. Το 20% των ασθενών εξακολουθούν να παρουσιάζουν παραληρήματα, ψευδαισθήσεις και σύγχυση, αλλά σε μικρότερο βαθμό από τη φάση ψυχωσικής εκδήλωσης.


Τα αίτια: βιολογικό και ψυχοκοινωνικό

Σήμερα πιστεύεται ότι το αίτιο της σχιζοφρένειας ανιχνεύεται σε δύο χώρους:

1. Βιολογική ευπάθεια- Κάποιο «λάθος» που συντελέστηκε στην ανάπτυξη του εγκεφάλου και καθιστά το άτομο πιο ευπαθές και ευάλωτο στη σχιζοφρένεια από άλλα άτομα. Ο λόγος που ο εγκέφαλος αυτού του ατόμου δεν αναπτύχθηκε κανονικά μπορεί να είναι κληρονομικής φύσεως,· ενώ άλλα αίτια μπορεί να περιλαμβάνουν μια λοίμωξη που υπέστη η μητέρα κατά την εγκυμοσύνη, προβλήματα στον τοκετό, μηνιγγίτιδα ή κάποιο ατύχημα.

2. Ψυχοκοινωνικά περιστατικά- Το άτομο μπορεί να υπέστη ένα συναισθηματικό πλήγμα, όπως ένα διαζύγιο, το θάνατο κάποιου μέλους της οικογένειας ή απόλυση από την εργασία του. Για τα άτομα με την ανάλογη «βιολογική προδιάθεση» κάτι τέτοιο μπορεί να «επιφέρει» σχιζοφρένεια.


Τα πρώτα συμπτώματα

Η προδιάθεση στη σχιζοφρένεια πιθανώς να υπάρχει ήδη από την παιδική ηλικία. Τα περισσότερα άτομα που πάσχουν από σχιζοφρένεια, εμφανίζουν ήδη από την εφηβεία διαφορετική αντίδραση στα γεγονότα από τα άλλα παιδιά. Συνήθως όμως τα πραγματικά συμπτώματα σχιζοφρένειας εμφανίζονται μεταξύ της ηλικίας των 15 και 30 ετών. Εκ των υστέρων, λέγεται συχνά ότι τα άτομα που πάσχουν από σχιζοφρένεια συμπεριφέρονταν διαφορετικά από την παιδική τους ηλικία. Είναι όμως επικίνδυνο να βγάζει συμπέρασμα κανείς ότι τα παιδιά που συμπεριφέρονται διαφορετικά θα παρουσιάσουν αργότερα στη ζωή τους σχιζοφρένεια.
Τα παρακάτω συμπτώματα είναι πρώιμα προειδοποιητικά συμπτώματα σχιζοφρένειας (ωστόσο κανένα από αυτά δεν είναι αποκλειστικό σύμπτωμα της σχιζοφρένειας):

* όταν το άτομο απομακρύνεται και δεν περνά αρκετό χρόνο με άτομα της ηλικίας του,
* απώλεια μνήμης, π.χ. όταν ξεχνά που έχει τοποθετήσει διάφορα πράγματα,
* διαταραχές αντίληψης: όταν τα αντικείμενα αλλάζουν ξαφνικά μέγεθος ή χρώμα.
* παράνοια: το άτομο πιστεύει αδικαιολόγητα ότι κάποιος τον κουτσομπολεύει και γίνονται διάφορα πράγματα πίσω από την πλάτη του,
* υπερβολική ενασχόληση με τη θρησκεία, τη φιλοσοφία, τα υπερφυσικά.· πιθανώς η ένταξη σε κάποια αίρεση,
* διαταραχές σκέψης: ασυνάρτητα, παράλογα ή αφηρημένα επιχειρήματα,
* μικρός χρόνος συγκέντρωσης: αποσπάται εύκολα η προσοχή του,
* κατάθλιψη,
* επιθετική συμπεριφορά, οξυθυμία, απρόβλεπτη εχθρικότητα,
* έλλειψη ενέργειας,
* διαταραχές ύπνου: συχνά ξαγρυπνούν τη νύχτα και κοιμούνται την ημέρα,
* φόβος, τρεμάμενα χέρια και φωνή,
* απώλεια όρεξης ή λαιμαργία,
* επιδείνωση της προσωπικής υγιεινής, π.χ. πλένονται σπάνια,
* προβλήματα προσαρμογής,
* παραληρήματα.


Στην περίπτωση ψυχωσικού επεισοδίου, μπορεί να παρουσιαστούν τα παρακάτω συμπτώματα:

* ψευδαισθήσεις,
* παραληρήματα,
* περίεργη χρήση των λέξεων ή ασυνήθιστη δομή του λόγου, ασυνάρτητες σκέψεις,
* συναισθηματικές αλλαγές,
* αλλαγές της βασικής προσωπικότητας.

Τα συμπτώματα που αναφέρονται παρακάτω αποτελούν πρώιμα προειδοποιητικά συμπτώματα σχιζοφρένειας (ωστόσο κανένα από αυτά δεν είναι αποκλειστικό σύμπτωμα της σχιζοφρένειας :

Η θεραπεία των ατόμων με σχιζοφρένεια

Είναι πολύ σημαντικό να προσφέρεται θεραπεία στα άτομα με σχιζοφρένεια. Οι θεραπευτικές αγωγές βελτιώνουν πολύ την ποιότητα ζωής των ατόμων και βασίζονται στα εξής: τη φαρμακευτική αγωγή και το δομημένο περιβάλλον. Επιπλέον, ορισμένοι ασθενείς πληρούν τις προϋποθέσεις για συγκεκριμένα προγράμματα επανένταξης.

Φαρμακευτική αγωγή- Στα άτομα που πάσχουν από σχιζοφρένεια χορηγούνται ειδικά αντιψυχωσικά φάρμακα. Τα φάρμακα αυτά διατηρούν υπό έλεγχο τα παραληρήματα και τις ψευδαισθήσεις. Τα σύγχρονα φάρμακα προφυλάσσουν τους ασθενείς από την πλήρη απομάκρυνση. Οι ασθενείς νοιώθουν λιγότερο φόβο και δυστυχία, που προκαλούν τα παραληρήματα και οι ψευδαισθήσεις.
Τα φάρμακα αυτά δεν έχουν τα ίδια καλά αποτελέσματα σε όλους. Μερικοί ασθενείς δεν επωφελούνται καθόλου, ενώ άλλοι ασθενείς δεν επωφελούνται όσο χρειάζεται.
Εάν η φαρμακευτική αγωγή είναι ωφέλιμη, πρέπει συνήθως να λαμβάνεται για μεγάλο χρονικό διάστημα, ακόμη κι όταν ο ασθενής αισθάνεται ήδη καλύτερα. Σε αυτή την περίπτωση η χορήγηση εξυπηρετεί στην μη επανεμφάνιση των συμπτωμάτων.

Περιβάλλον- Η καλή συμβουλευτική υποστήριξη έχει μεγάλη σημασία. Τα άτομα που πάσχουν από σχιζοφρένεια είναι πολύ ευαίσθητα σε ότι συμβαίνει γύρω τους. Γι' αυτό είναι σημαντικό να αποφεύγεται το άγχος όσο το δυνατόν περισσότερο.
Επιπλέον, τα άτομα αυτά χρειάζονται μια δομή στη ζωή τους· πρέπει να έχουν κίνητρο ώστε να παίρνουν τα φάρμακά τους, να συμμετέχουν σε συμβουλευτικές ομάδες, να εξασκούν κοινωνικές δραστηριότητες, κλπ.

Επανένταξη- Όπως είναι φυσικό, οι πάσχοντες από σχιζοφρένεια δυσκολεύονται να αποδεχθούν ότι πάσχουν πράγματι από την ασθένεια. Η ελαττωμένη δυνατότητα μάθησης τους καθιστά εξαιρετικά ευάλωτους. Είναι σημαντικό τα άτομα αυτά να μαθαίνουν να διεξάγουν τις καθημερινές τους δραστηριότητες στο σπίτι, σε κοινωνικές περιστάσεις, στη δουλειά ή στο σχολείο. Μέσα από εκπαιδευτικά μαθήματα μπορούν να βοηθηθούν με σκοπό την επανένταξη στην καθημερινή ζωή. Αυτό επιτυγχάνεται και με τη διαβίωσή τους σε ειδικούς ξενώνες.

Το μέλλον των ατόμων που πάσχουν από σχιζοφρένεια

Όπως αναφέρθηκε προηγουμένως, τα συμπτώματα μπορούν να αντιμετωπιστούν με φαρμακευτική αγωγή και την παροχή του κατάλληλου περιβάλλοντος. Οι περισσότεροι ασθενείς παρουσιάζουν σοβαρά συμπτώματα για όλη τους τη ζωή.

Υπάρχει θεραπεία;
Ένα τέταρτο περίπου των ασθενών μπορεί να θεραπευτούν πλήρως λαμβάνοντας την κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή καθώς και συμβουλευτική υποστήριξη.

Τα τρία τέταρτα των ασθενών εξακολουθούν σε ένα βαθμό να παρουσιάζουν συμπτώματα. Κάποιοι ασθενείς, εμφανίζουν υποτροπή «ψυχωσικών επεισοδίων». Οι ασθενείς με υποτροπή των συμπτωμάτων πρέπει να λαμβάνουν τα φάρμακά τους ανελλιπώς προκειμένου να αποτρέπουν τα συμπτώματα για όσο το δυνατόν μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Ορισμένοι ασθενείς αντιμετωπίζουν τα συμπτώματα σε μόνιμη βάση παρόλη τη συμβουλευτική και φαρμακευτική υποστήριξη. Σαράντα τοις εκατό των ασθενών βρίσκονται σε ψυχιατρικές κλινικές ή σε ειδικούς ξενώνες.
Οι ισχυρές επιπτώσεις της νόσου στην προσωπικότητα του ασθενούς οδηγούν περίπου 8% των ασθενών στην αυτοκτονία γιατί δεν μπορούν πλέον να αντιμετωπίσουν τη ζωή.

Σχιζοφρένεια και καθημερινότητα
Τα περισσότερα άτομα που πάσχουν από σχιζοφρένεια δεν είναι σε θέση να ζήσουν φυσιολογικά. Ο μεγαλύτερος αριθμός ασθενών δεν μπορεί να εργαστεί για τρία χρόνια μετά την εμφάνιση των πρώτων συμπτωμάτων. Μετά από διάστημα 10 χρόνων, 40% χρειάζεται μόνιμη φροντίδα.
Ένα μικρό ποσοστό είναι σε θέση να διατηρήσει κάποιες κοινωνικές επαφές, αλλά η πλειοψηφία δεν μπορεί να φροντίσει τους εαυτούς τους. Η κοινωνία εγκαταλείπει αυτά τα άτομα γιατί δεν είναι σε θέση να χειριστεί ανθρώπους που συμπεριφέρονται «παράξενα» ή επιθετικά.

Οι επιπτώσεις στην οικογένεια
Η οικογένεια και τα άτομα που φροντίζουν τον ασθενή που πάσχει από σχιζοφρένεια δυσκολεύονται να συνεννοηθούν μαζί του. Ανησυχούν και δεν μπορούν να επικοινωνήσουν με αυτό το μέλος της οικογένειάς τους.