Γιατί η τηλεόραση μειώνει τις ικανότητες συγκέντρωσης και μάθησης των παιδιών και εφήβων;

Η τηλεόραση, επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό τα παιδιά μας σε πολλούς τομείς.

Οι έφηβοι που παρακολουθούν τηλεόραση κάθε μέρα για τρεις ή περισσότερες ώρες, μπορεί να έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο για προβλήματα στην προσοχή, δυσκολίες στη μάθηση και χειρότερη μακροχρόνια εκπαιδευτική εξέλιξη, τόσο κατά την εφηβεία όσο και κατά τα πρώτα χρόνια της ενήλικης τους ζωής.

Τα μικρά παιδιά που παρακολουθούν κάθε μέρα περισσότερες από δύο ώρες τηλεόραση, παρουσιάζουν περισσότερες πιθανότητες να έχουν προβλήματα στην ικανότητα συγκέντρωσης της προσοχής τους στην εφηβική ηλικία.

Τα συμπεράσματα αυτά, που πρέπει να προβληματίσουν ιδιαίτερα τους γονείς και τους εκπαιδευτικούς, προέκυψαν από έρευνες στη Νέα Υόρκη και στη Νέα Ζηλανδία.

Τα παιδιά και οι έφηβοι στις ανεπτυγμένες χώρες, παρακολουθούν τηλεόραση για δύο ή περισσότερες ώρες κάθε μέρα. Το 90% του χρόνου αυτού, ξοδεύεται για παρακολούθηση προγραμμάτων ψυχαγωγίας και γενικής παρακολούθησης.

Οι ερευνητές υποθέτουν ότι ο υπερβολικός χρόνος παρακολούθησης προγραμμάτων ψυχαγωγίας στην τηλεόραση, συμβάλλει σε δυσκολίες της μάθησης διότι παίρνει από τα παιδιά χρόνο, ο οποίος θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για διάβασμα και εκτέλεση της κατ' οίκον εργασίας τους. Ταυτόχρονα απαιτεί λίγη πνευματική προσπάθεια, δημιουργεί δυσκολίες με τις δυνατότητες προσοχής και προάγει την αδιαφορία για το σχολείο.

Στους πιθανούς μηχανισμούς με αρνητικές επιπτώσεις για τα παιδιά που αναφέρονται, περιλαμβάνεται επίσης το ότι η παρακολούθηση για μεγάλα χρονικά διαστήματα προγραμμάτων στην τηλεόραση που ελκύουν μεγάλη προσοχή από τα παιδιά, καθιστά για αυτά τις συνήθεις καταστάσεις που βιώνουν την τάξη, χωρίς ενδιαφέρον.

Παράλληλα μειώνεται ο χρόνος που θα μπορούσε να αφιερώνεται για δραστηριότητες οι οποίες αυξάνουν και ενδυναμώνουν τις ικανότητες προσοχής και συγκέντρωσης των παιδιών όπως το διάβασμα και τα παιχνίδια, σε κρίσιμες περιόδους της πνευματικής και σωματικής τους ανάπτυξης.

Η σχέση μεταξύ παρακολούθησης της τηλεόρασης από έφηβους και της πνευματικής και εκπαιδευτικής τους εξέλιξης στην εφηβεία και στα πρώτα χρόνια της ενήλικης ζωής, εξετάστηκε σε 678 οικογένειες στη Νέα Υόρκη από ψυχίατρους της ιατρικής σχολής του πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης.

Οι γονείς και τα παιδιά ερωτήθηκαν για τις συνήθειες παρακολούθησης της τηλεόρασης και για τα σχολικά προβλήματα, τρεις φορές από το 1983 έως το 1993 όταν τα παιδιά είχαν μέσο όρο ηλικίας 14, 16 και 22 ετών. Μεταξύ 2001 και 2004, όταν ο μέσος όρος ηλικίας των παιδιών είχε φτάσει στα 33 έτη, συλλέχθηκαν πληροφορίες για τη δευτεροβάθμια και μεταγενέστερη εκπαίδευση και εξέλιξη τους.
Τα αποτελέσματα της παρακολούθησης της εξέλιξης των εφήβων αυτών, μας δίνουν ενδιαφέρουσες πληροφορίες.

Στην ηλικία των 14 ετών, 225 παιδιά (33,2%) ανέφεραν ότι παρακολουθούσαν τρεις ή περισσότερες ώρες τηλεόραση κάθε μέρα.

Όσο μεγαλύτερος ήταν ο χρόνος παρακολούθησης της τηλεόρασης των εφήβων μέσου όρου ηλικίας 14 ετών, τόσο περισσότερο αυξημένος ήταν ο κίνδυνος για τα ακόλουθα:

1. Συχνά προβλήματα στην ικανότητα συγκέντρωσης της προσοχής

2. Ανεπάρκεια συμπλήρωσης των κατ' οίκον εργασιών τους

3. Ύπαρξη συχνά, αισθημάτων πλήξης στο σχολείο

4. Κακούς βαθμούς

5. Αρνητική προσέγγιση για το σχολείο

6. Περισσότερες αποτυχίες στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση

7. Περισσότερες αποτυχίες στις μεταγενέστερες εκπαιδευτικές προσπάθειες των παιδιών (κολέγιο, πανεπιστήμιο ή άλλα)

Οι αρνητικές αυτές εξελίξεις, δεν εξαρτώνταν από άλλα κοινωνικά, οικογενειακά ή προσωπικά χαρακτηριστικά των παιδιών αλλά σχετίζονταν με τον υπερβολικό χρόνο παρακολούθησης της τηλεόρασης.

Επίσης οι γιατροί από τη Νέα Υόρκη, διεξήγαγαν 14 επιδημιολογικές, στατιστικές αναλύσεις για να δουν κατά πόσο ήσαν τα προβλήματα προσοχής και μάθησης που προκαλούσαν τον αυξημένο χρόνο παρακολούθησης της τηλεόρασης. Διαπίστωσαν ότι είναι ο υπερβολικός χρόνος παρακολούθησης τηλεόρασης που ευθυνόταν για τα προβλήματα και την αρνητική εξέλιξη που παρατηρήθηκαν στα παιδιά αυτά και όχι το αντίστροφο.

Υπάρχουν σημαντικά προληπτικά μηνύματα που μπορούμε να αποκομίσουμε από την ενδιαφέρουσα αυτή έρευνα.

Οι γονείς, οι εκπαιδευτικοί και οι επαγγελματίες της υγείας, θα πρέπει να ενθαρρύνουν τους νέους να μην κοιτάζουν περισσότερο από τρεις ώρες τηλεόρασης κάθε μέρα. Αυτό θα συνέβαλλε, στην αποφυγή προβλημάτων προσοχής και μάθησης σε ένα σημαντικό ποσοστό, ευάλωτων εφήβων. Θα ήταν επίσης ενδιαφέρον να εξεταστεί εάν άλλες δραστηριότητες όπως ο αθλητισμός, η τέχνη και η μουσική, θα μπορούσαν να μειώνουν τον κίνδυνο προβλημάτων εκπαίδευσης κατά τη εφηβική ηλικία.

Σε μια άλλη επίσης ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα ερευνητική εργασία, γιατροί από τη Νέα Ζηλανδία εξέτασαν κατά πόσο η υπερβολική παρακολούθηση τηλεόρασης από νεαρότερα παιδιά προκαλεί προβλήματα προσοχής.

Παρακολούθησαν 1037 (535 αγόρια και 502 κορίτσια) που γεννήθηκαν το 1972 και 1973 από την ηλικία των 5 έως 15 ετών. Διαπίστωσαν ότι μεταξύ 5 και 11 ετών τα παιδιά παρακολουθούσαν κατά μέσο όρο 2 ώρες τηλεόραση κάθε μέρα ενώ στις ηλικίες 13 έως 15 ετών παρακολουθούσαν 3,13 ώρες τηλεόρασης καθημερινά.

Η ανάλυση των αποτελεσμάτων έδειξε ότι τα παιδιά των εν λόγω ηλικιών που παρακολουθούσαν τηλεόραση για περισσότερο από δύο ώρες κάθε μέρα, είχαν περισσότερες πιθανότητες να παρουσιάσουν προβλήματα προσοχής στην εφηβική τους ηλικίας. Τα παιδιά που κοίταζαν τηλεόραση για περισσότερο από τρεις ώρες, είχαν ακόμη μεγαλύτερο κίνδυνο για μελλοντικά προβλήματα στην εφηβική ηλικία.

Βλέπουμε λοιπόν ότι πράγματι η τηλεόραση, επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό τα παιδιά μας σε πολλούς τομείς. Σίγουρα η τηλεόραση είναι ένα εξαιρετικό εργαλείο και αναπόσπαστο μέρος της ζωής μας.

Για αυτό εναπόκειται στους γονείς, στους εκπαιδευτικούς και στους επαγγελματίες της υγείας, να διδάσκουν τα παιδιά και τους έφηβους με ποιο τρόπο να χρησιμοποιούν καλύτερα την τηλεόραση έτσι ώστε αυτή να καταστεί ένα μέσο για την προσωπική τους ανέλιξη και πρόοδο και όχι αιτία προβλημάτων.